Wiara Polaków w statystykach

Warszawa: więcej wiernych przystępuje do Komunii, mniej uczestniczy w Mszy

Wzrosła liczba wiernych przystępujących do Komunii św., ale mniej jest uczestników Mszy – wynika z najnowszych danych przedstawionych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego.

Choć po raz pierwszy wskaźnik udziału w niedzielnej Eucharystii spadł poniżej 40 proc., to wynika on ze stałej tendencji odchodzenia Polaków od praktyk religijnych – zaznaczył dyrektor tej placówki, ks. dr Wojciech Sadłoń SAC. „Mapa religijności jest różnorodna: są regiony powyżej średniej, takie jak południowo-wschodnie krańce Polski, są też takie, gdzie praktyki religijne są znacznie niższe, np. północny zachód Polski. Jednak ta tendencja spadkowa dotyczy wszystkich regionów Polski, całego kraju”.

Natomiast ks. dr hab. Tomasz Wielebski z UKSW uważa, że kryzys religijności powiązany jest z kryzysem naszej tożsamości. „Winniśmy zwrócić uwagę na to, aby ta Eucharystia niedzielna była centrum, ale jest także kwestia przeżywania całego dnia w duchu tej Eucharystii, kwestia spędzania wolnego czasu i tutaj musimy się zastanowić, jakie podejmować kierunki”. Zdaniem ks. Wielebskiego parafie powinny w większym stopniu proponować zagospodarowanie czasu wolnego, organizując przykościelne kawiarenki czy kluby.

[link widoczny dla zalogowanych]

Więcej danych w poniższym temacie:

ISKK: więcej wiernych przystępuje do Komunii Świętej

Więcej wiernych niż rok wcześniej przystępuje do Komunii Świętej, ale mniej o blisko jeden proc. uczestniczy we Mszach św. – wynika z najnowszych danych przedstawionych w czwartek przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK). Do kościoła w niedzielę chodzi średnio 39,1 proc. polskich katolików, do Komunii Świętej Przystępuje 16,3 proc, minimalnie więcej niż w ub. roku.

Z badania ISKK wynika, że wskaźnik communicantes, określający liczbę przystępujących podczas Mszy św. do Komunii Świętej, po raz kolejny nieznacznie wzrósł. W 2013 r. wyniósł 16,3 proc., podczas gdy w roku poprzednim wynosił on 16,2 proc.

Do Komunii Świętej najwięcej wiernych przystępuje w diecezjach: tarnowskiej (23,7 proc.), przemysko-warszawskiej (21,4 proc.), opolskiej (20,9 proc.), pelplińskiej (20,5 proc.) i zamojsko-lubaczowskiej (20,2 proc.).

Najmniej wiernych do Komunii Świętej przystępuje w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (10,4 proc.), archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej i diecezji sosnowieckiej (10,9 proc.) oraz diecezjach płockiej i archidiecezji łódzkiej (11,6 proc).

Z kolei liczba osób uczestniczących w niedzielnej Mszy św., czyli dominicantes, zmniejszyła się blisko o jeden proc. – badania za rok 2012 wskazywały bowiem, że do kościoła w niedzielę chodziło 40 proc. wiernych, natomiast w 2013 było to 39,1 proc. Po raz pierwszy zatem ten wskaźnik spadł poniżej 40 procent. Oznacza to, że w ciągu ostatnich 10 lat (2003-2013) na niedzielną Mszę św. przychodzi 2 mln Polaków mniej. – Ten spadek w liczbach bezwzględnych jest jednak dość znaczący – stwierdził podczas prezentacji badania ks. dr Wojciech Sadłoń, dyrektor ISKK.

Najwięcej wiernych uczestniczy w niedzielnej Mszy św. w południowo-wschodnich regionach Polski, czyli w diecezjach: tarnowskiej (69 proc.) i rzeszowskiej (64,1 proc.) oraz archidiecezjach przemyskiej (58,8 proc.) i krakowskiej (51,3 proc.).

W diecezjach greckokatolickich wskaźnik ten wynosi odpowiednio: w przemysko-warszawskiej 49,2 proc., a we wrocławsko-gdańskiej 40,8 proc.

Najmniej wiernych chodzi do kościoła w niedzielę w regionach Polski północno-zachodniej: w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej (24,3 proc.) i diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej (25 proc.) oraz w archidiecezji łódzkiej (26,5 proc.) i diecezji sosnowieckiej (27,5 proc.). Słabo wypadają także inne diecezje leżące na ziemiach zachodnich – diecezja zielonogórsko-gorzowska (28,1 proc.), elbląska (28,4 proc.), świdnicka (28,7 proc.) oraz archidiecezja warmińska (29,4 proc.) i diecezja legnicka (30,1 proc.). Ale tuż za tą ostatnią jest np. archidiecezja warszawska z 30,4 proc. wiernych przychodzących w niedzielę do kościoła.

– Spadek wskaźnika dominicantes dotyczy niemal równomiernie wszystkich regionów w Polsce – wyjaśnił ks. dr Sadłoń. Jak tłumaczy, na taką sytuację wpływ ma dokonująca się od dłuższego czasu tzw. polaryzacja postaw religijnych. Odnosi się ona do wszystkich trzech grup Polaków, którzy zostali poddani badaniu.

Pierwszą grupą są osoby deklarujące się jako wierzące, przywiązane do Kościoła i tradycji religijnej. Ich katolicyzm jest odziedziczony po poprzednich pokoleniach w rodzinie. To grupa najliczniejsza, ok. 60 proc. Druga grupa to osoby głęboko wierzące, zaangażowani we wspólnoty katolickie, np. o charakterze parafialnym, realizujący model życia zgodny z zasadami moralności katolickiej. Trzecia grupa to ludzie zdystansowani od Kościoła, niewierzący i niepraktykujący.

Okazuje się, że w ostatnich 20 latach najliczniejsza grupa tzw. kulturowych katolików wyraźnie się zmniejsza na rzecz obu skrajnie przeciwstawnych sobie grup – zaangażowanej w życie Kościoła i zdystansowanej od niego. – Te dwa bieguny systematycznie się rozszerzają – mówił ks. dr Sadłoń.

Jego zdaniem, takie zjawisko ma wpływ na wskaźnik dominicantes. – Osoby, które przychodzą do kościoła motywowane przywiązaniem do tradycji i kulturowego bagażu odziedziczonego po rodzinie, ale nie przeżywają swojej wiary w sposób wystarczająco osobisty, stopniowo przestają praktykować – stwierdził dyrektor ISKK. – Zmienia się styl życia i świętowania niedzieli. Wiara jako wartość przegrywa z inną „ofertą”: spędzaniem wolnego czasu zarówno w gronie rodzinnym i ze znajomymi, jak i indywidualnie przed telewizorem – dodał socjolog.

Taki trend potwierdza także zmiana związana z porą uczestniczenia we Mszy św. Chociaż wciąż ok. 80 proc. Polaków przychodzi do kościoła przed południem, to jednak wzrasta grupa tych, którzy przekładają udział w Mszy św. na godziny popołudniowe i wieczorne (ok. 15 proc.) – wskazuje ks. Sadłoń.

Każdego roku ISKK kieruje do parafii poprzez kurie diecezjalne kwestionariusz, w którym prosi proboszczów o przeprowadzenie w określoną niedzielę zliczania wiernych obecnych i przystępujących do Komunii Świętej na każdej Mszy św., a także we wszystkich – o ile jest ich więcej niż jedna – świątyniach należących do parafii. Wypełniony formularz jest odsyłany do ISKK.

W 2013 r. badanie zostało przeprowadzone w niedzielę 20 października. – Wybieramy zawsze tzw. przeciętną niedzielę, która nie przypada w jakieś szczególne święto lub uroczystość, która jeszcze bardziej zmotywowałaby ludzi do uczestniczenia we Mszy św. – wyjaśnił podczas prezentacji badania ks. dr Sadłoń.

Podczas badania założono, że proboszczowie podają prawidłową liczbę mieszkańców, którzy realnie zamieszkują teren parafii. Chodziło o to, by uniknąć niejasności związanych m.in. z odpływem wiernych, którzy wyemigrowali za granicę i tylko sporadycznie utrzymują kontakt z rodzinną miejscowością, a faktycznie współuczestniczą (lub nie) w praktykach religijnych w innej miejscowości.

Źródło: [link widoczny dla zalogowanych]

Za: [link widoczny dla zalogowanych]

Jak zachęcić Polaków do regularnego uczęszczania na Mszę św.?

Dlaczego Polacy przestają chodzić regularnie w niedzielę na Mszę św. i co zrobić, by zmienić ten trend? – zastanawiał się ks. dr hab. Tomasz Wielebski z UKSW podczas prezentacji najnowszych badań dominicantes, przedstawionych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego.

Wynika z nich, że w niedzielnej Eucharystii uczestniczy o blisko 1% mniej wiernych niż w roku poprzednim.

Wykładowca UKSW przedstawił wyniki własnych, zrealizowanych kilka lat temu, badań. Przepytał 797 zaangażowanych katolików ze 100 parafii w całej Polsce, którzy regularnie uczęszczają w niedzielę do kościoła.

Z badania wynika, że w świadomości wiernych pierwsze miejsce zajmuje bardziej świecki niż sakralny charakter niedzieli. Brakuje przede wszystkim formacji parafian. Na pytanie o możliwość poznawania w parafii znaczenia Eucharystii, tylko 16,7% respondentów wspomniało, że ta tematyka jest poruszana w parafialnych gazetkach, a jedynie 5,6% zauważyło ją na stronach internetowych parafii. Za mało jest też w polskiej rzeczywistości parafialnej specjalnych katechez wyjaśniających istotę i poszczególne części Mszy św. Takie katechezy wygłaszane są tylko w jednej piątej (24,5%) parafii.

Jeżeli już Polacy są na Mszy św., to w niedostatecznym stopniu czynnie angażują się w jej przeżywanie – argumentował ks. dr hab. Wielebski. Aż 62,2% nie spełnia żadnych posług liturgicznych, przez co Msza staje się „teatrem jednego aktora”. W parafiach brakuje grup przygotowujących niedzielną liturgię, o czym wspomina 39,5% respondentów.

Zdaniem ks. Wielebskiego, niepokojący jest też fakt, że aż trzy czwarte badanych (71,3%) nie podejmowało działalności charytatywnej w niedzielę. Nie ma świadomości dotyczącej przełożenia praktyki uczestnictwa w Mszy św. na konkretne działania. Jest wyraźne rozgraniczenie między sferą sacrum a sferą codzienności, w której należy dać świadectwo swojej wierze.

Jak wierni przeżywają niedzielny czas wolny? Zwykle odwiedzają rodzinę i przyjmują ją u siebie (48,8%), czytają prasę i książki (45,6%), oglądają telewizję (42,9%) lub spacerują (39,2%). Tylko 3,2% chodzi do kina, teatru lub na mecze.

Natomiast – zdaniem respondentów – polskie parafie nie stwarzają możliwości wspólnego przeżywania czasu wolnego w niedzielę w domu parafialnym – aż 65,6% pytanych stwierdziło, że nie ma takiej możliwości (wśród nich aż 81,7% to mieszkańcy wsi).

Aż 40,5% badanych oczekuje tymczasem funkcjonowania kawiarenki parafialnej, 39,3% - wystaw i spotkań z artystami, 32,9% - oglądania przedstawień teatralnych, 32,1% - spotkań w klubach parafialnych.

Zdaniem ks. Wielebskiego, te wyniki świadczą o potrzebie stwarzania w parafiach przestrzeni służącej budowaniu relacji międzyludzkich oraz rozwijania potrzeb wyższych.

Z badań wykładowcy UKSW wynika także, że wierni zasadniczo nie odwiedzają w niedzielę „współczesnych świątyń konsumpcjonizmu”. Prawie zawsze lub często robi to 5,9% ankietowanych; 21,1% - od czasu do czasu, a zdarzyło się to kilka razy 53,6% badanych. Nigdy nie robi zakupów w niedzielę 18,7%. Z kolei 60,9% respondentów jest za zakazem handlu w niedziele, a 16,8% nie ma zdania na ten temat.

W opinii ks. dr hab. Tomasza Wielebskiego, należy podjąć wielopłaszczyznowe działania duszpasterskie, aby odmienić nieprzychylny trend coraz bardziej świeckiego „świętowania” niedzieli przez Polaków.

Potrzebna jest przede wszystkim formacja dzieci, młodzieży i dorosłych dotycząca teologicznego znaczenia wartości niedzieli i umiejętności jej przeżywania. Trzeba to realizować w ramach lekcji religii i katechez, rekolekcji i misji, głoszonych homilii, z wykorzystaniem mass mediów, a także podczas spotkań różnych wspólnot katolickich. W niektórych diecezjach przed Mszami św. np. czyta się krótkie katechezy objaśniające poszczególne elementy, znaki i obrzędy liturgiczne. Istotne jest bardziej aktywne włączanie świeckich do posługi liturgicznej oraz m.in. oprawy muzycznej i towarzyszących temu różnych form wolontariatu.

Potrzeba ponadto organizowania w parafiach różnorodnych form spędzania wolnego czasu: kawiarni i klubów, czytelni prasy i książek, organizacji przedstawień i koncertów. Nierzadko fundusze na ten cel można wygospodarować, współpracując z władzami lokalnymi.

Konieczne jest wreszcie propagowanie obchodzonego w wielu europejskich krajach 1 marca Międzynarodowego Dnia Wolnej Niedzieli oraz działań Społecznego Ruchu Świętowania Niedzieli, skupiającego przedstawicieli różnych środowisk (związków zawodowych, stowarzyszeń katolickich, instytucji społeczno-medialnych) zainteresowanych tym, by niedziela stała się dniem jednocześnie odpoczynku i duchowego wzrostu.

[link widoczny dla zalogowanych]

Wcześniejsze wątki w temacie statystyk Kościoła w Polsce.

Polski Kościół w liczbach – nowa strona internetowa ISKK
(...)
http://www.traditia.fora.pl/kosciol-w-mediach-polska,63/kosciol-w-liczbach-nowa-strona-internetowa-iskk,5715.html

Sondaż na temat wiary wśród młodych Polaków
(...)
http://www.traditia.fora.pl/kosciol-w-mediach-polska,63/jeszcze-jeden-sondaz-nt-wiary-polakow,2559.html

Wciąż mało katolików na mszach - trochę statystyki
(...)
http://www.traditia.fora.pl/kosciol-w-polsce,1/wciaz-malo-katolikow-na-mszach-troche-statystyki,4064.html

Spadek liczby osób uczestniczących w niedzielnej Mszy św.
(...)
http://www.traditia.fora.pl/kosciol-w-polsce,1/ciagle-spada-liczba-osob-uczestniczacych-w-niedzielnej-mszy,6345.html

------------------------------***-----------------------------

Ks. Sadłoń komentuje dane GUS o życiu religijnym w Polsce

Główny Urząd Statystyczny przeprowadził badania dotyczące życia religijnego w Polsce. Wynika z nich, że przynależność do wyznania katolickiego deklaruje 92,8 proc. badanych. Niestety, najsłabsza jest religijność młodzieży i trzydziestolatków oraz mieszkańców dużych miast.

Według dyrektora Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego badania te pokazują, że stoimy przed dużym wyzwaniem, jeśli chodzi o znalezienie sposobu na przekaz wiary młodemu pokoleniu. „Wydaje się, że w dużej mierze chodzi o inicjację religijną, wtajemniczenie, zakorzenianie młodzieży w przeżywanie doświadczenia religijnego, nie tylko przekazywanie dziedzictwa chrześcijańskiego, katolicyzmu deklaratywnego, powierzchownego, tylko historycznego” – zauważył Wojciech ks. Sadłoń.

Badanie GUS potwierdza, że wieś jest bardziej religijna niż miasto. Wierzący częściej chodzą tam do kościoła i bardziej się angażują w życie parafialne.

[link widoczny dla zalogowanych]

Wiara Polaków w statystykach

Mimo intensywnych przemian, religijność polskich katolików cechuje stabilność. Od 2008 r. około 40% Polaków uczestniczy regularnie w niedzielnej Eucharystii i 16% co niedziela przyjmuje Komunię świętą. Jest to efekt to m.in. aktywnego duszpasterstwa parafialnego – wynika z przedstawionych 4 stycznia najnowszych badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego w Polsce.

W ostatnich latach obserwuje się stabilizację poziomu praktyk niedzielnych Polaków. Od 2009 r. około 40% Polaków uczestniczy regularnie w niedzielnej Eucharystii (dominicantes) i 16% co niedziela przyjmuje Komunię świętą (communicantes). W 2014 r. wskaźnik dominicantes wyniósł dokładnie 39,1%, zaś communicantes 16,3%. Takie same dane były w 2013 r.

Najbardziej religijnymi obszarami w 2014 r. są diecezje południowo wschodnie: tarnowska (70,1%), rzeszowska (64%), przemyska (59,6%). Diecezjami o najniższym odsetku osób regularnie uczestniczących w Eucharystii są: łódzka (24,8%), szczecińsko-kamieńska (24,9%) oraz koszalińsko-kołobrzeska (25,8%).

W opinii dyrektora ISKK ks. dr. Wojciecha Sadłonia, dane te świadczą o "względnej stabilizacji katolicyzmu oraz działalności duszpasterskiej w Polsce". - Ta stabilizacja ma przede wszystkim źródło w sile jaką jest aktywna, systematyczna, codzienna działalność parafii - dodał ks. Sadłoń.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat poziom zaangażowania katolików w Polsce w różnego rodzaju wspólnotach i organizacjach parafialnych wzrósł dwukrotnie i wynosił w 2013 r. 8% (wskaźnik participantes). W 1993 wynosił on nieznacznie ponad 4%.

Zdaniem ks. dr. hab. Sławomira Zaręby, warto zauważyć ten trend, choć świadczy on o "bardzo nieśmiałym wzroście". - Nie jest to wysoki wskaźnik przynależności do wspólnot działających w parafiach, ale jednak on daje się zauważyć - o Kościele mówi się przecież, że jest wspólnotą wspólnot - dodał dyrektor Instytutu Socjologii UKSW.

Ów wzrost zaangażowania - zdaniem ks. dr. Sadłonia - świadczy także o tym, że parafia staje się przestrzenią publiczną, a nie tylko kościelną, oraz miejscem budowania i podtrzymywania lokalnych więzi, tworzenia życia kulturalnego jej członków - powiedział dyrektor ISKK.

Życie religijne polskich katolików opiera się głównie na duszpasterstwie parafialnym. Ze zgromadzonych przez ISKK danych wynika, że w ponad 10 tys. katolickich parafii w Polsce mieszka 35,8 mln osób, w tym 32,9 mln katolików.

Po raz pierwszy ISKK obliczył również liczbę osób, które wyemigrowały za granicę. W 2014 r. liczba osób, które faktycznie przebywają poza terytorium Polski, choć są zameldowane na terenie parafii, wyniosła 2,7 mln.

Ks. Sadłoń przyznał, że te dane mają charakter szacunkowy, oparty jedynie o informacje proboszczów, gdyż oni sami nie mają wglądu w spis ludności. Jak jednak zaznaczył, są parafie, w których proboszcz ma dobre rozeznanie co do liczebności mieszkańców. - Dotyczy to głównie parafii wiejskich, gdzie emigracja jest liczniejsza. Znacznie większy problem jest w dużych parafiach miejskich, ale z drugiej strony, tam - choć proboszcz mniej zna swoich parafian - emigracja jest raczej mniejsza - wyjaśnił socjolog.

Raport ISKK informuje też, że w Polsce jest 25 tys. księży diecezjalnych oraz prawie 6 tys. księży zakonnych. Spośród nich zdecydowana większość (21 tys.) angażuje się duszpastersko w parafiach. W Kościele w Polsce posługuje także ponad 20 tys. sióstr zakonnych oraz około jeden tysiąc braci zakonnych. Ponadto w seminariach diecezjalnych w 2014 r. formowało się w Polsce ponad 2,6 tys. alumnów.

W parafiach katolickich w Polsce w 2014 r. ok. 370 tys. osób otrzymało sakrament chrztu św., ponad 310 tys. osobom udzielono sakramentu bierzmowania, ponad 210 tys. dzieci przystąpiło do Pierwszej Komunii św. i pobłogosławiono ok. 132 tys. związków małżeńskich. Oznacza to, że ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat Polacy niemal powszechnie przyjmują sakramenty w Kościele katolickim. Przykładowo, w ostatnim roku liczba chrztów i urodzeń żywych w Polsce niemal zrównały się.

W 2014 r. w każdą niedzielę sprawowanych było w Polsce ponad 47 tys. Eucharystii, z czego najwięcej w kościołach parafialnych. Jednak Msze św. odprawiane są również w kościołach filialnych (3,7 tys.), kaplicach publicznych (3,3 tys.), kaplicach szpitalnych (984), kościołach rektoralnych (533) oraz kaplicach więziennych (106). Polacy najchętniej wybierają przedpołudniowe godziny niedzielnych Eucharystii. Jednak niemal co piąta niedzielna Msza św. odprawiana jest w godzinach popołudniowych i wieczornych.

W 2014 r. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego przeprowadził również badanie naruszenia wolności religijnej względem katolików w Polsce. Wynika z niego, że w latach 2012-2014 w około 10% parafiach odnotowano takie zdarzenia. W 8,7% parafii odnotowano akty profanacji miejsc świętych; w 12,1% parafii księża doznawali "aktów dyskryminacji", najczęściej w formie obraźliwych komentarzy, zaś w 4% parafii do duszpasterzy zgłosiły się osoby, które twierdziły, że są nierówno traktowane ze względu na swoją wiarę.

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego jest pierwszym w Polsce ośrodkiem badań nad religijnością oraz duszpasterstwem. Został założony w 1972 r. przez Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego (Księża Pallotyni). Współpracuje z Konferencją Episkopatu Polski oraz Głównym Urzędem Statystycznym.

[link widoczny dla zalogowanych]

W 2015 r. nieznaczny wzrost uczestnictwa w niedzielnych Mszach świętych

W Polsce nieznacznie wzrósł procent osób uczestniczących w niedzielnej Mszy świętej w 2015 r. w stosunku do roku poprzedniego. Więcej jest też przystępujących do Komunii świętej - wynika z zaprezentowanego w środę w Warszawie raportu Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego. Badania omawiają też kult maryjny, wskazując na wielką popularność nabożeństwa fatimskiego.

Udzielanie sakramentów w parafiach ma charakter masowy. W 2015 udzielono 369 tys. sakramentów chrztu św., 360 tys. sakramentów bierzmowania, 270 tys. sakramentów I Komunii św. oraz 134 tys. sakramentów małżeństwa.

W 2015 r. wskaźnik osób uczestniczących w niedzielnej Eucharystii miał tendencję wzrostową z 39,1% w 2014 r. do 39,8% w roku 2015, zaś procent osób przystępujących do Komunii świętej wzrósł z 16,3% do 17%.

Polska posiada jedną z najlepiej ukształtowanych sieci parafialnych w całym katolickim świecie. "Ciężko jest wskazać kraje, przynajmniej w Europie, które mają tak dobrze rozwiniętą sieć parafialną" - mówił ks. dr. Wojciech Sadłoń SAC, dyrektor ISKK. Zaznaczył, że chodzi zarówno o liczbę parafii, jak też o liczbę duszpasterzy, sióstr zakonnych i świeckich w nich zaangażowanych.

Udział parafii zakonnych jest względnie stabilny od 1972 roku i stanowi około 7%. W roku 2015 na terenie parafii katolickich w Polsce mieszkało 35,5 mln osób, w tym 32,7 mln katolików (92% katolików).

W 2015 r. liczba księży zaangażowanych duszpastersko w parafiach katolickich w Polsce wynosiła 20,8 tys. Z kolei liczba sióstr zakonnych pracujących w parafiach przekracza 7 tys.

W 1991 r. wskaźniki te kształtowały się na poziomie 4 tys. katolików w parafii i 1,5 tys. katolików na jednego księdza. Obecnie wynoszą one kolejno 3,2 tys. i 1,1 tys. Jednocześnie obserwuje się wyraźny spadek powołań, co w przyszłości zdaniem badaczy może skutkować odwróceniem się tej tendencji.

Stały wzrost liczby parafii oraz liczby księży, a także nieznaczny spadek liczby wiernych odnotowany w ostatnim dwudziestoleciu wpłynął na średnią liczbę wiernych w parafiach oraz liczbę wiernych przypadających na jednego księdza. "Oznacza to, że parafia staje się coraz bliższa wiernym" - ocenił ks. Sadłoń.

Jak w poprzednich latach, największy odsetek uczestnictwa w Mszach św. odnotowano w diecezji tarnowskiej (70,5%), rzeszowskiej (64,3%) i przemyskiej (58,5%).

Co ciekawe, wzrost uczestnictwa w niedzielnej Mszy - choć nieznaczny, ale zauważalny - dokonał się w diecezjach od lat charakteryzujących się najniższym odsetkiem osób przychodzących do kościoła: łódzkiej (z 24,8% do 26,6%), szczecińsko-kamieńskiej (z 24,9% do 26%) i koszalińsko-kołobrzeskiej (z 25,8% do 26,2%).

O kształcie polskiego katolicyzmu decyduje religijna aktywność świeckich, która stanowi istotny element społecznego zaangażowania Polaków. W 2014 r. działało w Polsce ponad 60 tys. przyparafialnych organizacji, które skupiały ponad 2,5 mln osób.

Oprócz nich działają również katolickie instytucje społeczne takie jak szkoły czy hospicja, w sumie około 1,8 tys. Około połowa z nich działa na rzecz dzieci i młodzieży. Ponadto organizacje te udzielają wsparcia osobom starszym, ubogim i niepełnosprawnym.

"Jeśli zastanawiamy się nad Polską, jako społeczeństwem obywatelskim, czyli tym, w jaki sposób i poprzez co Polacy angażują się społecznie, to parafie i instytucje kościelne stanowią ważną część tego tzw. trzeciego sektora" - podkreśla ks. Sadłoń.

Ważnym rysem polskiego katolicyzmu jest duchowość maryjna. Cechuje ją daleko posunięta różnorodność oraz bogactwo form, praktyk i zwyczajów. Z danych wynika, że w Polsce istnieją trzy podstawowe formy pobożności maryjnej: różaniec, nabożeństwa majowe oraz nabożeństwa fatimskie.

W co czwartej parafii nabożeństwo różańcowe sprawowane jest codziennie. Niemal we wszystkich parafiach (94%) praktykowane jest w październiku. Z okazji świąt maryjnych modlitwa różańcowa odmawiana jest w co trzeciej parafii. W ponad połowie parafii różaniec odmawiany jest z okazji innych okoliczności. Nabożeństwo fatimskie obecne jest w zdecydowanej większości parafii (72%) w Polsce.

Kult Matki Bożej jest wyraźnie obecny we wszystkich parafiach w Polsce. Nie ogranicza się on jedynie do obchodzenia liturgicznych świąt. Obejmuje również wiele form pobożności ludowej.

Z badań wynika, że w zdecydowanej większości parafii w Polsce (72%) praktykowane jest nabożeństwo fatimskie. Jego najbardziej wyraźnymi rysami jest: organizowanie go w pierwsze soboty miesiąca (80%), zachęta do spowiedzi (82% parafii z nabożeństwem fatimskim) i komunii wynagradzającej (80%), wspólne odmawianie różańca (80%). Zdecydowanie rzadziej w nabożeństwach fatimskich podawana jest intencja wynagradzająca Niepokalanemu Sercu Maryi (46%) oraz odbywa się 15 - minutowa medytacja (37%).

Główną ideą przyświecającą nabożeństwu fatimskiemu jest wynagradzanie Niepokalanemu Sercu Maryi.

Zdaniem dr. Pawła Skibińskiego fenomen polskiej popularności nabożeństw fatimskich można tłumaczyć ogromnym zainteresowaniem orędziem z Fatimy po zamachu na Jana Pawła II w maju 1981 r. oraz działalnością duszpasterską kard. Wyszyńskiego. Prymas wpłynął na wychowanie polskich katolików w duchu maryjnym - wskazywał historyk dodając, że każda pielgrzymka Jana Pawła II do Polski wzmacniała kult Matki Bożej.

Rozwój pobożności maryjnej oraz nabożeństwa fatimskiego z punktu widzenia religijności wydaje się istotne z punktu widzenia trwałości polskiego katolicyzmu oraz procesów sekularyzacji.

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego jest pierwszym w Polsce ośrodkiem badań nad religijnością oraz duszpasterstwem. Został założony w 1972 r. przez Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego (Księża Pallotyni). Współpracuje z Konferencją Episkopatu Polski oraz Głównym Urzędem Statystycznym.

[link widoczny dla zalogowanych]

Mit 90 procent katolickości Polaków do zweryfikowania

W ramach obchodów 60-lecia bydgoskiego oddziału KUL oraz zbliżającego się 100-lecia istnienia lubelskiej uczelni, ks. prof. Zygmunt Zieliński wygłosił wykład pt. „Katolicyzm polski w zmieniających się warunkach historycznych – rozbiory – komunizm – niepodległość”. Zwrócił uwagę na fakt, że „nieunikniona jest weryfikacja mitu głoszącego ponad 90-procentową katolickość Polaków”.

Mówiąc o polskim katolicyzmie, ks. prof. Zygmunt Zieliński wyjaśnił, że jest to pojęcie składające się z dwóch mocno różniących się składników. Pierwszy musi być rozumiany w znaczeniu ściśle teologicznym. Drugi – to zespół cech charakteryzujących polską rzeczywistość, od losów politycznych, struktur społecznych, poprzez cechy psychiczne, zwyczaje i wiele innych zjawisk formujących naród i decydujących o jego rozwoju lub schyłku.

Prelegent wyjaśnił, że katolicyzm był w czasie rozbiorów kojarzony z polskością na bazie niekwestionowanych faktów. Były nimi m.in. język, przypominane pamiątki historyczne, materializowane często w budowlach, pomnikach, symbolach, rzadziej w postaci osiągnięć kultury duchowej, dzieł literackich. Duchowny stwierdził, że zagrożenia niesione dla polskiego katolicyzmu doby rozbiorowej nie układają się w logiczny ciąg i występują w związku z wydarzeniami pozornie niemającymi nic wspólnego z religią.

Czytaj także: [link widoczny dla zalogowanych]

Mówiąc o katolicyzmie w obliczu próby, ks. prof. Zygmunt Zieliński nawiązał m.in. do problemu przetrwania w warunkach tymczasowości. Wspomniał wojnę, czas okupacji i komunizmu. Nie pominął przy tym postaci prymasów – kard. Augusta Hlonda i kard. Stefana Wyszyńskiego. Nawiązał również do patriotycznych akcentów w katolicyzmie oraz doby transformacji ustrojowej i kulturowej.

Prelegent zastanawiał się, czy Polsce grozi laicyzacja dotykająca tak wiele społeczeństw na świecie. – W Polsce laicyzacja daje o sobie znać od dawna, być może odkąd zniknęła obroża rozbiorów i zniknęło niebezpieczeństwo grożące całej wspólnocie narodowej. Nieuniknione jest również pewnego rodzaju przefiltrowanie społeczności katolickiej – weryfikacja nie przynależności, ale uczestnictwa. Stąd też nieunikniona jest weryfikacja mitu głoszącego ponad 90-procentową katolickość Polaków. Jedno nie ulega wątpliwości: katolicyzm współczesny w Polsce nie przestaje być polski, a zarazem staje się w pełni autentyczny, łączący w sobie cenną i żywotną tradycję ze świadectwem płynącym ze świadomego uczestnictwa – zakończył swój wykład profesor.

Ks. Zygmunt Zieliński jest emerytowanym profesorem zwyczajnym KUL. Był członkiem Komisji Historii Najnowszej i Komisji Badań nad Polonią PAN, Komitetu Nauk Historycznych PAN. Wypromował 46 doktorów. Jest autorem ok. 850 publikacji, w tym 49 książek.

[link widoczny dla zalogowanych]

ISKK: w 2016 r. spadła liczba osób chodzących do kościoła

W 2016 roku w niedzielnej Mszy św. uczestniczyło średnio 36,7 proc. polskich katolików, a do Komunii Świętej przystąpiło 16 procent. W stosunku do 2015 roku wskaźnik dominicantes spadł o 3,1 pkt. procentowego, a communicantes o 1 pkt. procentowy. To wyniki najnowszych badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego.

Komentując dane ks. Wojciech Sadłoń, dyrektor ISKK podkreślił, że można mówić o stabilności polskiego katolicyzmu.

„Rysuje się bardzo różnorodny, bardzo wielobarwny obraz polskiego katolicyzmu i wszystko zależy od tego, z jakiej strony na niego się patrzy. Mamy wiele wskaźników, które wzrastają. Mamy wskaźniki przede wszystkim dotyczące praktyk religijnych, które maleją, ale generalnie można powiedzieć, że polski katolicyzm jest stabilny” - powiedział ks. Sadłoń.

Najwyższy poziom wskaźnika dominicantes odnotowano w diecezji tarnowskiej, a najniższy w diecezji szczecińsko-kamieńskiej.

[link widoczny dla zalogowanych]

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego opublikował raport za rok 2016

36,7% katolików uczestniczyło w niedzielnej Eucharystii, a do Komunii Świętej przystąpiło 16% – wynika z danych opublikowanych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego za 2016 rok.

Z danych przedstawionych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, zebranych na podstawie dorocznego liczenia wiernych w parafiach, wynika, że w 2016 roku w niedzielnej Eucharystii uczestniczyło 36,7% zobowiązanych katolików, podczas gdy do Komunii Świętej przystąpiło 16%. Oznacza to, że w stosunku do 2015 roku wskaźnik dominicantes – czyli katolików uczestniczących w niedzielnych Mszach Świętych – jest niższy o 3,1%, zaś wskaźnik communicantes – czyli osób przystępujących do Komunii Świętej – 1%.

Najwyższy wskaźnik dominicantes odnotowano w diecezji tarnowskiej (66,9%), rzeszowskiej (60,5%) i przemyskiej (56,4%). Najniższy w diecezji szczecińsko-kamieńskiej (22,7%), łódzkiej (23,4%) i koszalińsko-kołobrzeskiej (24,4%). Wskaźnik communicantes był najwyższy w diecezji tarnowskiej (25,3%), opolskiej (21,1%) i zamojsko-lubaczowskiej (20,1%) zaś najniższy w diecezji sosnowieckiej (10,3%), szczecińsko-kamieńskiej (10,5%) i koszalińsko-kołobrzeskiej (10,5%). [link widoczny dla zalogowanych]
Jednocześnie w każdą niedzielę 2016 roku odprawiono niemal 48 tys. Eucharystii. Katolicy najchętniej wybierali Msze święte w godzinach porannych, między godziną 8 a 11.

Z danych Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego wynika również, że 2016 roku w seminariach diecezjalnych studiowało 2,3 tys. alumnów. Najmniej seminarzystów jest w diecezji bydgoskiej (19), łowickiej (21) i sosnowieckiej (27), a najwięcej w diecezji tarnowskiej (175), archidiecezji warszawskiej (155) i przemyskiej [98].

W Polsce znajduje się ponad 10 tys. parafii, na terenie których mieszka 35,7 miliona osób. Ponadto w Polsce jest 18 tys. sióstr zakonnych i 11,9 tys. zakonników.

Z raportu wynika ponadto, że parafie coraz częściej korzystają z nowoczesnych środków komunikacji oraz aktywnie prowadzą duszpasterstwo rodzin. W 2016 r. Prawie 60 % parafii miało swoje strony internetowe. Są diecezje, w których ok. 70-80% parafii wydaje swoje gazetki. W 2016 działało w Polsce 2.600 poradni rodzinnych. Łącznie ponad 100 tys. osób skorzystało z poradni rodzinnych.

„Można zauważyć, że ludzie są coraz mniej otwarci na sferę duchową. Jednakże niemal wszyscy Polacy czują się związani z katolicyzmem, co ukazuje względna stabilność trendów z ostatnich pięciu lat. W 2015 roku nastąpił lekki wzrost procentowy osób uczestniczących w niedzielnej Mszy Świętej i przystępujących do Komunii Świętej. W 2016 r. odsetek osób praktykujących obniżył się. Zwiększyła się zaś liczba udzielanych chrztów i małżeństw sakramentalnych oraz zwiększyła się liczba dzieci, które przystąpiły do Pierwszej Komunii Świętej”, skomentował raport ks. Wojciech Sadłoń SAC, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego.

Episkopat.pl

Raport Instytutu Statyki Kościoła Katolickiego za rok 2016

ks. dr hab. Józef Kloch (UKSW), dr hab. Monika Przybysz (UKSW) – komentarz do danych dotyczących komunikacji w parafiach – prezentacja multimedialna

[link widoczny dla zalogowanych]

Więcej odnośników jest w tekście na stronie, oraz grafiki. Nie za bardzo te dane pocieszające! Nowa "wiosna" Kościoła w pełni.

Badania ISKK: Więcej osób na niedzielnych Mszach św. i u Komunii Świętej

W 2017 roku o 1,6 % więcej osób uczestniczyło w niedzielnych Mszach św. niż rok wcześniej. Ponadto o 1 % wzrosła liczba osób przystępujących do Komunii Świętej. To oznacza, że w 2017 r. około pół miliona więcej katolików uczestniczyło we Mszach Świętych niedzielnych i więcej o 300 tys. osób przyjmowało Komunię Świętą niż w poprzednim roku – wynika z najnowszych badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego przedstawionych 8 stycznia.

Wyraźnie wzrósł wskaźnik dominicantes (uczestniczących regularnie we Mszach Świętych niedzielnych) – o 1,6 punktu procentowego oraz communicantes (przyjmujących regularnie Komunię Świętą) – o 1 punkt procentowy – wynika z badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego. Dane zebrane przez ten instytut wskazują, że podczas dorocznego liczenia wiernych w parafiach, w 2017 roku w niedzielnej Eucharystii uczestniczyło 38,3% zobowiązanych katolików, natomiast do Komunii Świętej przystąpiło 17%. W 2016 roku dane te wynosiły 36,7% i 16%.

Najwyższy wskaźnik dominicantes odnotowano w diecezji tarnowskiej (71,7%), rzeszowskiej (64,1%) i przemyskiej (59,8%). Najniższy w diecezji szczecińsko-kamieńskiej i łódzkiej (24,6%) oraz koszalińsko-kołobrzeskiej (25,6%).

Wskaźnik communicantes był najwyższy w diecezji tarnowskiej (27,6%), zamojsko-lubaczowskiej (22,5%) i pelplińskiej (22,1%) zaś najniższy w diecezji sosnowieckiej (11,2%), szczecińsko-kamieńskiej (11,2%) oraz koszalińsko-kołobrzeskiej (11,4%) i archidiecezji łódzkiej (11,6%).

Jak wynika z badań, w 2017 r. działalność duszpasterską prowadziło w Polsce 10 392 parafii katolickich. To o 53 parafie więcej niż rok wcześniej. Liczba księży inkardynowanych do diecezji w 2017 r. wynosiła 24 917. Najwięcej księży jest w diecezji tarnowskiej (1,6 tys.), krakowskiej (1,2 tys.) oraz katowickiej (1,1 tys.). Najmniejsze pod względem liczby księży są diecezje: drohiczyńska (268 księży), elbląska (274) oraz Ordynariat Polowy Wojska Polskiego (52 księży). Najwięcej alumnów diecezjalnych przygotowuje się do święceń kapłańskich w diecezjach warszawskiej (160), tarnowskiej (150) oraz krakowskiej (92).

„Spoglądając na zaprezentowane dane statystyczne za rok 2017 w porównaniu z rokiem 2016, widać, że wzrosła liczba chrztów, zmalała natomiast liczba udzielonych sakramentów bierzmowania oraz małżeństwa” – powiedział ks. Wojciech Sadłoń dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. prof. Witolda Zdaniewicza. Dodał też, że nie zmieniła się praktycznie liczba poradni rodzinnych. „Badaliśmy również działające w parafiach biblioteki. Jest ich obecnie ponad 1 tys.” – powiedział.

Podsumowując dane statystyczne za 2017 rok, ks. Sadłoń zauważył, że wskazują one na instytucjonalną stabilność Kościoła katolickiego w Polsce. „Sakramenty przyjmowane są w sposób masowy, niemal powszechny. Można się jednak spodziewać, że wraz z procesami demograficznymi, podnosić się będzie średni wiek księży oraz sióstr zakonnych” – zaznaczył ks. Wojciech Sadłoń.

Szczegółowe dane można znaleźć w Roczniku Statystycznym na stronie [link widoczny dla zalogowanych]

[link widoczny dla zalogowanych]

Religijność Polaków w liczbach – najnowsze dane ISKK

38,3 proc zobowiązanych katolików uczestniczyło w niedzielnej Eucharystii w 2017 r., 17 proc. przystępowało do komunii św. – wynika z zaprezentowanych dziś w Warszawie badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego. To delikatny wzrost w stosunku do poprzedniego roku.

W Polsce działa ponad 10 tys. parafii, w których pracuje 21 tys. księży diecezjalnych. 6 proc. parafii prowadzone jest przez zakony. W 2017 r. udzielono sakramentu chrztu niemal 400 tys. osobom, o 5 proc. więcej niż w 2016 r. Mniej osób przyjęło za to sakrament bierzmowania (288,9 tys.) i małżeństwa (ok. 134 tys. par).

Wzrost dominicantes i communicantes

W 2017 roku w niedzielnej Mszy św. uczestniczyło średnio 38,3 % polskich katolików, a do Komunii Świętej przystąpiło 17%. Badanie dominicantes i communicantes przeprowadzono w niedzielę 21 października 2017 r. W tym dniu odprawiono w Polsce 45178 Mszy św. W stosunku do 2016 roku wskaźnik dominicantes wzrósł o 1,6 pkt. procentowego, a communicantes o 1 pkt. procentowy.

Wskaźnik dominicantes oblicza się jako odsetek katolików uczęszczających na niedzielną Eucharystię w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych. Communicantes – jako odsetek katolików przyjmujących Komunię św. w trakcie niedzielnej Eucharystii w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych.

Najwyższy wskaźnik dominicantes odnotowano tradycyjnie (71,7%), rzeszowskiej (64,1%) i przemyskiej (59,8%). Najniższy w diecezji szczecińsko-kamieńskiej i łódzkiej ( po 24,6%) oraz koszalińsko-kołobrzeskiej (25,6%).

Wskaźnik communicantes był najwyższy w diecezji tarnowskiej (27,6%), zamojsko-lubaczowskiej (22,5%) i pelplińskiej (22,1%) zaś najniższy w diecezji sosnowieckiej (11,2%), szczecińsko-kamieńskiej (11,2%) oraz koszalińsko-kołobrzeskiej (11,4%) i archidiecezji łódzkiej (11,6%).

Z badań wynika, że w diecezjach o najwyższym wskaźniku dominicantes i communicantes proporcjonalnie najwięcej mężczyzn (względem kobiet) uczestniczy we Mszy św. Jednocześnie w diecezjach, w których wskaźnik dominicantes jest najniższy, odsetek kobiet względem mężczyzn uczestniczących we Mszy św. jest najwyższy i przekracza 62%. Również w diecezjach o najwyższych wskaźnikach dominicantes i communicantes, proporcjonalnie najmniej osób spośród uczestniczących we Mszy św. przystępuje do Komunii św.

Parafie – duszpasterze – zakony

W 2017 r. działalność duszpasterską prowadziły w Polsce 10 392 parafie katolickie. Zdecydowana większość z nich sprawuje liturgię w obrządku łacińskim, jedynie 129 w obrządkach wschodnich. Większość parafii prowadzonych jest przez diecezje, tylko 6% przez zgromadzenia zakonne oraz stowarzyszenia apostolstwa katolickiego. Najwięcej parafii ogółem i diecezjalnych występuje w diecezjach krakowskiej, tarnowskiej i poznańskiej. Największy odsetek parafii zakonnych występuje w diecezjach krakowskiej, szczecińsko-kamieńskiej i wrocławskiej.

Liczba księży inkardynowanych do diecezji wynosiła w 2017 r. niemal 25 tys. W parafiach duszpastersko zaangażowanych jest 21 tys. księży. Najwięcej księży inkardynowanych jest w diecezji tarnowskiej (1,6 tys.), krakowskiej (1,2 tys.) oraz katowickiej (1,1 tys.). Najmniejsze pod względem liczby księży są diecezje drohiczyńska (268 księży), elbląska (274) oraz Ordynariat Polowy Wojska Polskiego (52 księży). Liczba alumnów diecezjalnych wynosi 2,2 tys. Najwięcej alumnów diecezjalnych przygotowuje się do święceń kapłańskich w diecezjach warszawskiej (160), tarnowskiej (150) oraz krakowskiej (92). W przeliczeniu na 100 księży inkardynowanych, najwięcej alumnów diecezjalnych studiuje w diecezji warszawskiej (18,9), gliwickiej (12,5) oraz pelplińskiej (11,4), najmniej zaś w diecezjach bydgoskiej (4,1), płockiej (5,0) oraz kaliskiej (5,3).

Liczba sióstr zakonnych wynosiła w 2017 r. 17,9 tys. skupionych we 2,2 tys. wspólnotach zakonnych. Najliczniejsze zgromadzenia żeńskie to służebniczki starowiejskie, elżbietanki oraz szarytki. Ponadto w Polsce w klasztorach klauzurowych modli się 1,3 tys. sióstr klauzurowych w 83 domach. Liczba zakonników oraz członków stowarzyszeń życia apostolskiego w 2017 r wynosiła łącznie 11,6 tys. Wśród zakonników 9,1 tys. (79%) stanowili prezbiterzy (posiadający święcenie kapłańskie). Za granicą przebywa 36% zakonników z polskich prowincji. Najliczniejszymi męskimi zgromadzeniami są franciszkanie, salezjanie oraz pallotyni.

Sakramenty

W 2017 r. udzielono sakramentu chrztu niemal 400 tys. osobom, o 5% więcej niż w 2016 r. W większości chrzest przyjmowały dzieci do 1 roku życia. Jedynie 4% dzieci przyjmowało chrzest w wieku od 2. do 7. roku życia. Chrzest w wieku powyżej 7 lat przyjęło niespełna 1% ochrzczonych.

Do I Komunii św. przystąpiło ponad 400 tys. osób. Dla porównania w 2016 r. było to ok. 284 tys. osób. Sakrament bierzmowania przyjęło 288,9 tys. osób, o 3% mniej niż w roku 2016. Z kolei sakrament małżeństwa został udzielony ok. 134 tys. par. Dla porównania w ubiegłym roku było to ok. 136 tys. par.

W 2017 r. do sądów kościelnych pierwszej instancji wniesiono na wokandę 4,3 tys. spraw o stwierdzenie nieważności małżeństwa, i rozstrzygnięto 3,9 tys. takich spraw. W 2,8 tys. przypadków stwierdzono nieważność małżeństwa, co stanowi 71% rozstrzygniętych w ciągu roku spraw. W 907 sprawach wydano wyrok przeciw nieważności. W 94 przypadkach zrzeczono się procesu. Liczba spraw wniesionych na wokandę w trybie „procesu skróconego” w 2017 r. wyniosła 10. Z tego 8 zakończyło się orzeczeniem nieważności małżeństwa.

Pomoc rodzinie

W 2017 r. działało 2,8 tys. katolickich poradni rodzinnych różnego typu, oraz 29 domów samotnej matki, 11 katolickich ośrodków adopcyjno-opiekuńczych obejmujących pomocą niemal 5 tys. osób oraz, 23 telefony zaufania. Ogólnie najwięcej poradni rodzinnych działa w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, kieleckiej oraz katowickiej.

Wyniki najnowszych badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego zaprezentowane zostały dziś, 8 stycznia podczas konferencji w siedzibie Sekretariatu KEP w Warszawie.

[link widoczny dla zalogowanych]

A.D. 2022 rok

CBOS: 37% Polaków chodzi do kościoła co niedzielę

Pandemia koronawirusa niewątpliwie odcisnęła piętno na religijności Polaków – zauważa Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). Odsetek Polaków chodzących do kościoła w każdą niedzielę poważnie stopniał: z 46% przed pandemią do 37% obecnie – wynika z najnowszych badań. Zaobserwowano też odpływ z Kościoła osób, które wcześniej praktykowały regularnie i wzrost odsetka badanych deklarujących, że nigdy nie chodzą do kościoła.

Warto zauważyć, że udział osób praktykujących częściej niż raz w tygodniu lub codziennie pozostawał bez zmian w latach 2020–2022.

CBOS zwraca uwagę, że początkowy lockdown i związany z nim niepokój, niepewność dotycząca przyszłości oraz obawa o zdrowie i życie własne, a także najbliższych spowodowały pewien wzrost zaangażowania religijnego Polaków. Jednak jeszcze w tym samym, pierwszym roku pandemii odnotowano spadek częstości udziału w mszach i nabożeństwach wśród osób, które przed pojawieniem się koronawirusa chodziły do kościoła rzadziej niż co niedzielę.

Według deklaracji badanych prawie co trzeci Polak (32%) bierze udział w mszy, nabożeństwie lub spotkaniu religijnym raz w tygodniu, czując taką wewnętrzną potrzebę. Pięć na sto osób robi to jeszcze częściej – 1% codziennie, a 4% – częściej niż raz w tygodniu, ale nie codziennie.

W sumie 37% dorosłych mieszkańców Polski praktykuje co niedzielę lub częściej, z powodu osobistej chęci. Warto przypomnieć, że w maju 2020 roku, niedługo po wybuchu pandemii, 40% badanych deklarowało, że brakuje im modlitwy wspólnotowej w kościele. – Można przypuszczać, że były to osoby przywiązane emocjonalnie do mszy (w budynku kościoła, a nie tylko online), które po pandemii wróciły do coniedzielnych lub nawet częstszych praktyk – analizuje CBOS.

W 2020 roku udział osób praktykujących z wewnętrznej potrzeby co najmniej raz w tygodniu wynosił 46% i był bardzo zbliżony do wyniku z 2018 roku (49%). – O ile więc przed pandemią sytuacja była w miarę stabilna, o tyle dwa lata dyspensy – nakładanej i znoszonej w różnych falach pandemii przez biskupów – spowodowały, że odsetek Polaków chodzących do kościoła w każdą niedzielę poważnie stopniał (o 9 punktów procentowych, z 46% do 37%) – czytamy w raporcie.

Udział osób praktykujących częściej niż raz w tygodniu lub codziennie pozostawał bez zmian w latach 2020–2022. Również odsetek Polaków praktykujących mniej więcej raz w miesiącu lub tylko w Święta utrzymuje się na podobnym poziomie jako przed pandemią i wynosi odpowiednio 18% i 13%.

Zwiększył się w ostatnich dwóch latach udział osób, które deklarują, że chodzą do kościoła rzadziej niż w Boże Narodzenie i/lub Wielkanoc – z 11% przed pandemią do 15% obecnie. Dokładnie taka sama zmiana (z 11% do 15%) dokonała się w przypadku odpowiedzi „nigdy”, a więc osób, które zaprzestały definitywnie udziału w mszach, nabożeństwach i spotkaniach religijnych.

CBOS zapytało też o stosunek do Kościoła instytucjonalnego. Respondenci wybierali jedno z przedstawionych stwierdzeń – to, które uznali za im najbliższe. Ich odpowiedzi rozkładają się dość równomiernie. Największa grupa, 27% osób uważa, że Kościół jest wspólnotą, w której ich wiara się spełnia. Prawie tyle samo dorosłych Polaków (26%) postrzega Kościół przez pryzmat księży i biskupów, którzy tym, co mówią i robią, zniechęcają ich do siebie. Jednej piątej badanych (20%) najbliższe jest stwierdzenie, że Kościół to parafia, w której dobrze się czują, taki sam odsetek (również 20%) identyfikuje się ze stwierdzeniem, że Kościół jest niedostosowany do dzisiejszych czasów i dlatego nie przyciąga ich do siebie. Prawie 7% ankietowanych odmówiło odpowiedzi na to pytanie. Podsumowując: dla prawie połowy Polaków (47%) Kościół jest miejscem, w którym się odnajdują, a dla niewiele mniejszej grupy (46%) jest instytucją odległą.

W sondażu zapytano również o to, kim dla badanych jest Bóg. Każdy respondent mógł wybrać jedno, najlepsze, jego zdaniem, określenie lub dodać własne. Nieco ponad dwie piąte Polaków (44%) uważa, że Bóg jest w ich życiu Osobą, która ma konkretny wpływ na to, co się dzieje.

Mniej więcej jedna czwarta badanych (25%) postrzega Boga jako ważną Osobę, która nie wpływa jednak na ich życie. Następna w kolejności odpowiedź, wskazana przez 13% badanych, głosi, że Bóg na ich życie nie wpływa, ale jest ważny dla ich bliskich. Co dwunasta osoba (8%) wybiera stwierdzenie, że Bóg jest kimś raczej odległym, a 1,5% badanych zdecydowało się powiedzieć wprost, że Bóg, ich zdaniem, nie istnieje, nie wierzą w Boga.

Jeszcze mniejsze grupy Polaków deklarują, że niepotrzebnie zaufały Bogu (0,8%) lub inaczej określają Jego rolę w swoim życiu (0,6%). Warto dodać, że łącznie 8% badanych zdecydowało się nie odpowiedzieć na to pytanie lub wskazać odpowiedź „trudno powiedzieć”.

Ostatnie pytanie, jakie zadało CBOS dotyczyło autocharakterystyki wiary. W maju 2022 roku nadal największa grupa Polaków (58%) najbardziej identyfikowała się ze stwierdzeniem, że wynieśli wiarę z domu i podtrzymują przekazaną im tradycję.

Odsetek osób, które podporządkowały wierze resztę swojego życia, oscyluje wokół 4% i jest zbliżony do odsetka osób praktykujących częściej niż co niedzielę i postrzeganych przez innych jako głęboko wierzące.

Podsumowując badanie dotyczące praktyk religijnych po pandemii CBOS sugeruje, że na osłabienie praktyk religijnych części osób wpływ miały m.in. wydarzenia, które wyszły na jaw w trakcie pandemii, np. skandale z udziałem duchownych.

Jednocześnie długotrwałe ograniczenie możliwości udziału w mszach, spowodowane koronawirusem, wśród osób, które przed pandemią chodziły do kościoła ze względów kulturowych, dla zachowania zwyczajów przekazanych przez rodziców, spowodowało u części z nich zmianę nawyku – zaprzestanie praktyk. Do kościoła po pandemii wrócili przede wszystkim ci, którzy mieli z nim więź silniejszą niż sama tradycja – puentuje CBOS.

Badanie przeprowadzono w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL.

[link widoczny dla zalogowanych]

CBOS: odsetek niepraktykujących wzrósł o 10 punktów procentowych

W Polsce następuje powolny spadek poziomu wiary religijnej i szybszy spadek poziomu praktykowania – podaje Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). Od marca 1992 do czerwca 2022 roku odsetek osób dorosłych określających się jako wierzące spadł z 94% do 84%, zaś praktykujących regularnie (raz w tygodniu lub częściej) z blisko 70% do niemal 42% i jednocześnie wzrósł odsetek niepraktykujących, z niespełna 9% do 19%.

CBOS zwraca uwagę, że spadek poziomu religijności, zwłaszcza praktykowania, przebiega nierównomiernie: najszybciej wśród osób najmłodszych (w wieku 18–24 lata), stosunkowo szybko – w wielkich miastach i wśród osób wykształconych.

Mamy do czynienia zarówno ze zmianami międzygeneracyjnymi jak i wewnątrzgeneracyjnymi – zauważa CBOS. Z pokolenia na pokolenie spada poziom wiary religijnej i regularnych praktyk, a rośnie niepraktykowania, ponadto w miarę wchodzenia w dorosłość i wraz z upływem czasu biograficznego spada poziom wiary religijnej i regularnych praktyk, a rośnie niepraktykowania. Najmłodsza kohorta wiekowa (osoby w wieku 18–24 lata) wyraźnie różni się od „reszty” społeczeństwa, od swoich rodziców i dziadków.

Nowsze dane wpisują się w naszkicowaną wyżej diagnozę. W porównaniu z rokiem 2021, kiedy wierzących było 86%, zaś praktykujących regularnie oraz niepraktykujących, odpowiednio, 40% i 22%, w pierwszej połowie 2022 roku odnotowaliśmy niewielkie zmiany: wierzących było 87%, zaś praktykujących regularnie oraz niepraktykujących, odpowiednio, 39% i 24%.

Choć zatem w stosunkowo krótkim okresie poziom deklarowanej wiary religijnej pozostał stabilny, a poziom deklarowanych praktyk obniżył się minimalnie, to wydaje się, że proces spadku poziomu religijności trwa. Potwierdza to porównanie deklaracji wiary religijnej i praktykowania wśród ogółu społeczeństwa, w grupie badanych w wieku 18–24 lata oraz wśród uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych (liceów, techników i zasadniczych szkół zawodowych), z których zdecydowana większość – 94% – miała w momencie badania (październik 2021 roku) 17–19 lat. Spadek odsetka wierzących i wzrost odsetka niepraktykujących jest bezsporny.

Stałe pozostają zależności poziomu wiary religijnej i praktykowania od podstawowych charakterystyk demograficzno-społecznych. Kobiety są bardziej wierzące i regularniej praktykują niż mężczyźni. Im młodsi są badani, tym rzadziej deklarują się jako wierzący oraz regularnie praktykujący, a częściej jako niewierzący oraz niepraktykujący.

Im wyżej wykształceni są respondenci, tym niższy jest poziom ich wiary religijnej i praktyk. Mieszkańcy największych miast rzadziej deklarują się jako wierzący oraz regularnie praktykujący, a częściej jako niewierzący oraz niepraktykujący, zaś mieszkańcy wsi – odwrotnie: częściej deklarują się jako wierzący oraz regularnie praktykujący, a rzadziej jako niewierzący oraz niepraktykujący.

Istotną rolę w kształtowaniu religijności odgrywa miejsce zamieszkania, co może być związane zarówno z poziomem wykształcenia (blisko 61% mieszkańców największych miast deklaruje wyższe wykształcenie), jak i ze słabszą integracją społeczną, mniejszą kontrolą, a większą anonimowością w wielkich miastach.

Mniejszą kontrolę i większą anonimowość powinna też gwarantować ruchliwość społeczna, przeniesienie się z jednego środowiska do innego. Ale sama zmiana typu miejsca zamieszkania nie zmienia poziomu deklarowanej wiary religijnej, a jeśli wpływa na praktykowanie, to odwrotnie niż można by się spodziewać (mobilni częściej praktykują, a rzadziej nie praktykują). Może więc nie sam fakt mobilności, ale przeniesienie się ze środowiska bardziej religijnego do środowiska wyraźnie mniej religijnego daje efekt dostosowania się do nowego miejsca zamieszkania? – analizuje CBOS.

Ci, którzy przenieśli się ze wsi do miasta (ale nie do wielkiego miasta) pozostają – mimo ruchliwości – bardzo podobni pod względem wiary religijnej do tych, którzy pozostali na wsi, a jeśli chodzi o praktyki, to nawet częściej od nich chodzą do kościoła. Tylko ci, którzy ze wsi lub z miasta przenieśli się do wielkiego miasta upodabniają się do mieszkańców wielkich miast. I choć przybysze ze wsi są wciąż bardziej religijni niż przybysze z innych miast, to „zmiana dostosowawcza” do poziomu religijności „obowiązującej” w wielkich miastach jest większa w przypadku przybyszy ze wsi.

Z kolei ci, którzy wynieśli się z wielkich miast (do innych miast lub na wieś), w pewnym stopniu porzucają swoje wielkomiejskie postawy, przyswajając religijność nowego otoczenia: częściej wierzą i w sumie częściej chodzą do kościoła niż mieszkańcy wielkich miast.

[link widoczny dla zalogowanych]