Obrzedy i Rytuały adwentowe na podst.ksiązki Rytuał rodzinny

Ostatnio nabyłam książkę pt. „Rytuał rodzinny" Bp Józef Wysocki, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, Włocławek 1999.

Jest tam zamieszczone wiele obrzędów i rytuałów ,na wszystkie okresy liturgiczne. Znajdziemy tam również przykładowe modlitwy, litanie i całe schematy nabożeństw, które można odprawiać w domu w czasie wszystkich okresów liturgicznych. Gorąco polecam szczególnie rodzicom, chcącym przekazać swoim dzieciom piękną tradycję świętowania!

Okres Adwentu się wprawdzie skończył, trwamy jeszcze w okresie bożonarodzeniowym, pozwolę sobie zamieścić obrzedy i rytuały adwentowe z tej ksiązki.

WIENIEC ADWENTOWY

Jednym z najbardziej wymownych zwyczajów adwentowych jest wieniec adwentowy. Zwyczaj umieszczania w domu zielonego wieńca z czterema świeczkami zrodził się we wschodnich Niemczech. Wywodzi się on z symboli światła, które występowały w folklorze przy końcu listopada i na początku grudnia. Chrześcijanie przechowali i utrzymali wiele z tych symboli światła i nadali im ewangeliczną interpretację. Dlatego wskazanym jest, aby w każdej rodzinie chrześcijańskiej został umieszczony i pobłogosławiony wieniec adwentowy. Wykonuje się go z gałązek szlachetnych drzew iglastych, takich jak: świerk srebrzysty, jodła pospolita, daglezja zielona lub też sosna zwyczajna. Wieniec może być również wykonany z liści laurowych lub mahoniowych. Wieńce adwentowe możemy już nabyć w sklepach, lepiej jednak będzie, gdy wykonamy je sami. Wykonanie jest bardzo proste. Na kole drucianym o średnicy 20-40 cm przymocowujemy zielone gałązki lub liście, a następnie umieszczamy w tak wykonanym wieńcu cztery świece symbolizujące cztery niedziele adwentowe, które najczęściej są koloru szat liturgicznych poszczególnych niedziel, tzn. trzy koloru fioletowego i jedna koloru różowego (III niedziela zwana jest „Gaudete" od pierwszych słów antyfony na wejście w czasie liturgii Mszy św.; Flp 4,4.5 ). Świece mogą być również koloru czerwonego lub innego wyrażającego radość oczekiwania. Tak przygotowany wieniec może być umieszczony na tacy i ustawiony na stole lub zawieszony na czterech wstążkach u sufitu. Świece w wieńcu mogą palić się w czasie modlitwy rodziny, a także w czasie wspólnych spotkań i posiłków.

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO WIEŃCA ADWENTOWEGO

Jeśli istnieje taki zwyczaj w parafii, możemy dokonać błogosławieństwa wieńca w kościele. Praktyczniej jest jednak dokonać tego obrzędu w gronie rodziny, w sobotni wieczór przed I niedzielą Adwentu. Będzie to najlepszy sposób rozpoczęcia przeżywania Adwentu w rodzinie jako domowym Kościele.

PIEŃ ADWENTOWY

Zwyczaj pnia adwentowego pojawił się pod koniec XIX wieku i najprawdopodobniej jest pochodzenia amerykańskiego. Dzisiaj szeroko praktykowany w Europie Zachodniej.

Pień adwentowy wykonany jest z surowego, nieokorowanego kawałka drewna. Czasami rzeczywiście ma on kształt i wymiar pnia o różnej długości i grubości. Jest nacięty w ten sposób, aby był stabilny i aby na całej jego długości można było przygotować otwory lub uchwyty na świece. Czasami są to ucięte z okrągłego kawałka krążki z pięknymi słojami i artystycznym skosem. Na takim krążku można również umieścić tylko jedną świecę adwentową. Mogą być na nich umieszczone cztery świece symbolizujące niedziele adwentowe (trzy fioletowe i jedna różowa lub wszystkie czerwone) i w środku najwyższa świeca koloru białego, symbolizująca Chrystusa.

Czasami na tak przygotowanym pniu adwentowym umieszczonych jest tyle świec, ile dni adwentowych w danym roku, a pośrodku najwyższa świeca bożonarodzeniowa. Tak wykonany pień ze świecami ozdobiony jest szyszkami i gałązkami ukazującymi piękno natury. Mówi on o życiu w jego naturalnym stanie i o pięknie i wspaniałości dzieła stworzenia. Ukazuje on ścisły związek między stworzonym światem a Bogiem, który do niego przychodzi. Pień adwentowy umieszczony jest w centralnym miejscu w domu, na stole, na pianinie lub na ołtarzyku domowym.

Coraz częściej, szczególnie na Zachodzie, pojawia się w sklepach jako dekoracja adwentowa wykonana z kawałka drewna i z pięcioma świeczkami elektrycznymi. Umieszczane są one w oknach domów na okres Adwentu. Najpiękniej jednak Wygląda pień adwentowy wykonany z surowego kawałka drewna z umieszczonymi na nim świecami na każdy dzień Adwentu. Świece zapala się, kolejno każdego dnia: jednego dnia z prawej strony, drugiego z lewej, a w wigilię Bożego Narodzenia zapalamy świecę środkową, najwyższą. Świece tak przygotowane można pobłogosławić. Świece palą się w czasie modlitw, wspólnych posiłków i spotkań rodzinnych. Raz przygotowany pień adwentowy może być używany każdego roku po ułożeniu na nim nowych świec i gałązek.

ŚWIECE I LAMPIONY ADWENTOWE

Symbolika światła

W okresie Adwentu bardzo ważnym, wymownym i często stosowanym znakiem w domowej liturgii jest świeca. Świece i lampiony posiadają bogatą symbolikę.

W ciemności człowiek czuje się źle i niepewnie, nawet znając drogę, może zbłądzić. Światłość jest darem Bożym: „Wtedy to rzekł Bóg: Niech się stanie światłość. I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą" (Rdz 1, 3-5).

Chrześcijanie od początku używali światła podczas zgromadzeń liturgicznych, które często były celebrowane wieczorem lub nocą. Światło rozpraszające ciemności stosowane więc było głównie z pobudek praktycznych.

Symbolika światła w liturgii

Chociaż o symbolice światła, o świeczniku i lampach mówi Pismo Święte tak w księgach Starego, jak i Nowego Testamentu (Wj 25, 31-40; Mt 25, 1-12; Łk 12,35; Ap 1, 12.4, 5.22,16), to w liturgii Kościoła jako znak, symbol, światło stosowane jest od IV wieku. Św. Hieronim pisze: „We wszystkich kościołach Wschodu zapala się świece, gdy Ewangelia ma być czytana, chociaż już słońce świeci. Dzieje się to oczywiście nie dlatego, aby ciemność rozproszyć, lecz aby dać wyraz radości" (Contra VigiLc 7). Światło jest więc symbolem radości.

Głównie jednak światło jest symbolem Chrystusa, gdyż prorocy zapowiadali Go jako światłość (Iz 49,6), a także sam Chrystus mówi o sobie: „Ja jestem światłością świata, kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał światło życia" (J 8,12). Jezus jest prawdą, a więc źródłem oświecenia. On sam, Jego życie, głoszona Ewangelia, każdy Jego czyn są dla nas światłością.

Szczególne znaczenie ma zapalanie światła przed nieszporami, na rozpoczęcie Wigilii Paschalnej, podczas pogrzebu, w czasie modlitw przy grobie, a także wręczenie światła nowo ochrzczonemu. Kapłan po Chrzcie Świętym wręczając świecę mówi: „Stałeś się światłem w Chrystusie. Postępuj nieustannie jak dziecko światłości, trwaj w wierze, abyś ze wszystkimi świętymi mógł wyjść na spotkanie przychodzącego Pana w królestwie niebieskim".

Świeca jest również symbolem życia chrześcijanina, zgodnego z przykazaniami Bożymi, który jest włączony w Chrystusową światłość. Jest także znakiem gotowości na spotkanie Jezusa na progu wieczności.

Staropolski zwyczaj nakazywał przy zapalaniu światła mówić: „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus" na znak, że światło jest znakiem obecności „prawdziwej światłości" - Jezusa Chrystusa.

RODZAJE ŚWIEC ADWENTOWYCH

ŚWIECA RORATNIA

Zazwyczaj jest to wysoka świeca koloru białego lub jasnożółtego, przewiązana białą wstążką i udekorowana zielenią (najczęściej mirtem). W kościołach umieszczana jest na ołtarzu i zapalana w czasie roratnich Mszy świętych. W domach umieszcza się ją na ołtarzyku domowym, w kąciku religijnym, bardzo często obok figurki lub obrazu Matki Bożej. Zapalana jest w czasie wieczornic i modlitw rodzinnych. Symbolizuje Maryję, która w mroczny czas adwentowy w swoim łonie niesie światu Chrystusa - Światłość Prawdziwą.

ŚWIECA KALENDARZOWA

Tego rodzaju świece można już nabyć w sklepie z dewocjonaliami. Jest to bogato zdobiona świeca z motywami adwentowymi. Najczęściej oznaczone są na niej daty czterech niedziel adwentowych lub też poszczególnych dni Adwentu. Zapalana jest w czasie modlitw rodzinnych i przy posiłkach. Przy jej płomyku mogą również zasypiać dzieci. Każdego dnia pali się ją do miejsca wyznaczonego na ten dzień. Dopala się całkowicie przy wieczerzy wigilijnej.

ŚWIECA MARYJNA

Koloru jasnego z postacią Niepokalanej lub symbolami maryjnymi. Ustawia się ją w dniu 8 grudnia (najlepiej w przeddzień wieczorem), w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia. Dekorowana jest zielenią i kwiatami. Po jej poświęceniu i zapaleniu cała rodzina śpiewa „Magnificat", odmawiatajemnicę różańca św.: Zwiastowanie i śpiewa pieśni maryjne. Dobrze byłoby odmówić lub odśpiewać we wspólnocie rodzinnej nieszpory z Uroczystości Niepokalanego Poczęcia.

LAMPIONY ADWENTOWE

Innym przejawem adwentowej liturgii światła jest lampion. Przygotowuje się go najczęściej z brystolu lub kartonu. Stanowi on formę czworoboku zamkniętego, którego ścianki, podklejone od wewnątrz kolorową bibułką, przypominają gotyckie witraże z symbolami chrześcijańskimi lub scenami biblijnymi.

Wewnątrz umieszcza się świecę, która zapalana jest w czasie modlitw lub wieczornic adwentowych. Lampiony umieszcza się w domu na widocznym miejscu. Idąc na roraty, dzieci zabierają je ze sobą do kościoła. „W niektórych parafiach zachował się piękny zwyczaj, że ludzie gromadnie i ze światłami śpieszą na roraty" - wspomina w swoim przemówieniu papież Jan Paweł II. Lampion adwentowy umieszczony w domowym sanktuarium jest dobrą ilustracją do przypowieści Jezusa o roztropnych pannach, które zabrały oliwę do naczyń i z płonącymi lampami oczekiwały na przyjście Oblubieńca (Mt 25,1-13).

KALENDARZ ADWENTOWY

Zbliżanie się Świąt Bożego Narodzenia w wielu rodzinach oznaczane jest poprzez kalendarz adwentowy. Zwyczaj ten znany jest i pielęgnowany w wielu krajach na całym świecie, nie tylko w rodzinach katolickich, lecz także innych wyznań chrześcijańskich. Różnego rodzaju gotowe kalendarze adwentowe możemy kupić w sklepach z dewocjonaliami. Lepiej jest jednak aby każde dziecko wykonało samo tego rodzaju kalendarz. Czasami wykonują je uczniowie na lekcji religii wraz z katechetą w szkole. Każdy nowy dzień w kalendarzu wskazuje na zbliżanie się przyjścia Jezusa i budzi w sercach uczucie radości.

Każdy dzień Adwentu zawiera kartkę z reprodukcją sceny biblijnej, drzwiczki lub okienko, które otwiera się każdego dnia ukazując ten obraz, cytat na dany dzień z czytań biblijnych lub głęboką myśl. Mogą to być również czyste okienka, w których wpisywane będą adwentowe myśli i zobowiązania np. udział w roratach, rekolekcjach, katechezach adwentowych, pomoc chorym, słabszym, potrzebującym, życzenia i upominki świąteczne.

Dzieci z niecierpliwością oczekują na otwarcie drzwiczek kalendarza adwentowego, który każdego dnia wzywa do pełnienia uczynków miłości i do coraz większej radości. Kalendarze adwentowe, a także świece kalendarzowe, dopomagają w realizacji słów św. Pawła Apostoła: „Radujcie się zawsze w Panu; jeszcze raz powtarzam: radujcie się! Pan jest blisko " (Flp 4,4-5).

Kalendarz adwentowy wskazuje nie tylko na zbliżające się święta lecz na czas zbawienia dany nam dzisiaj. Przypomina wypełnianie się czasu przed powtórnym przyjściem Zbawiciela i wypełnianie proroctw z nim związanych.

RÓŻA ADWENTOWA

Ozdobny krzew o nazwie „róża adwentowa" lub czasami „róża Chrystusa" jest symbolem nadziei mesjańskiej wypełniającej czas adwentowego oczekiwania. Jako symbolu adwentowego zaczęto używać jej w Palestynie już w XIII wieku. Dzisiaj zwyczaj ten znany jest w wielu krajach europejskich i w Ameryce.

Róża adwentowa rozkwita w grudniu. Jej kwiat opisywany jest w literaturze jako nośnik symboliki królewsko-mesjańskiej. Płatki w kolorze głębokiego żółcienia tworzą złotą koronę królewską; białe końce płatków symbolizują niewinność Mesjasza: „On grzechu nie popełnił..." (1P 2,22); purpurowe pręciki mówią o Krwi przelanej w ofierze, której skutkiem jest pokój mesjański: „Zechciał bowiem Bóg, ...aby przez Niego znów pojednać wszystko z sobą: ...wprowadziwszy pokój przez krew Jego krzyża" (Kol 1,19-20), a zielone wypustki pomiędzy płatkami przypominają o adwentowej nadziei radosnego spotkania z Panem.

Róża Chrystusa staje się coraz bardziej popularna na Zachodzie Europy. Często umieszczana jest na stole lub ołtarzyku liturgicznym w połączeniu ze złotym świecznikiem podtrzymującym białą świecę. Ta kombinacja wskazuje na wypełnienie starotestamentowych proroctw i obietnic Bożych w Chrystusie, który jest dla nas „światłością świata" (J 8,12).

RÓŻDŻKA JESSEGO

Adwentowy zwyczaj tzw. „drzewka Jessego" nie jest znany w Polsce. Opisywany jest głównie w literaturze pastoralnej rodzin w USA. Jest to bardzo ciekawa ilustracja mesjańskiego proroctwa Izajasza zawartego w r.11,1-9. Tych kilka wersetów księgi Izajasza zawiera słynny poemat mesjański wskazujący na istotne rysy sylwetki oczekiwanego Mesjasza. Otóż będzie On królem z rodu Dawidowego, napełnionym pełnią darów Ducha Świętego, darami mądrości i rozumu, rady i męstwa, wiedzy i bojaźni Pańskiej tak bardzo koniecznymi w wypełnianiu misji prorockiej czyli nauczycielskiej.

Zapowiedziany Mesjasz zaprowadzi wśród ludu tak bardzo upragnioną sprawiedliwość i powszechny pokój. Mesjasz przynosząc ludziom odpuszczenie grzechów, przywróci pierwotną, utraconą przez grzech pierworodny harmonię i pokój. „Pień Jessego" w proroctwie Izajasza oznacza ród królewski Dawida. Natomiast różdżka, odrośl tego pnia wskazuje na Chrystusa, który pochodził z pokolenia Judy i rodu Dawida.

Podobnie jak dzieci pragną poznać swoje drzewo genealogiczne, czyli swoich rodziców, dziadków, pradziadków i dalszych przodków oraz krewnych, tak również chrześcijanie powinni poznać drzewo genealogiczne swego Zbawiciela Jezusa Chrystusa. Celowi temu służy adwentowy zwyczaj umieszczania w domu „Różdżki Jessego". Jest to średnich rozmiarów gałązka jabłoni, wiśni, śliwy, gruszy, forsycji lub innego drzewa kwitnącego, którą w sobotę przed I niedzielą Adwentu wkłada się do wazonu z wodą, a następnie w czasie adwentowych wieczorów czyta się w gronie rodziny odpowiednie teksty Pisma Świętego mówiące o przodkach Chrystusa Pana, wykonuje się symbole ich wyrażające i zawiesza się na gałązkach począwszy od najniższych. Na samym szczycie rozkwitającej gałęzi zostanie w wigilię umieszczony znak Chrystusa (Hi-ro: Pax). Symbole te możemy wykonać z brystolu, cienkiego kartonu lub kolorowego dekoracyjnego papieru. Ten obrzęd adwentowynajbardziej nadaje się do przeprowadzenia z dziećmi starszych klas szkoły podstawowej.

SIANO DOBRYCH UCZYNKÓW

Adwent jest okresem przemiany i przygotowania serc na przyjście Pana, który zjednoczy całe stworzenie w swej chwale.

Najlepszym sposobem przemiany jest pełnienie dobra w swoim środowisku, pełnienie czynów wynikających z miłości, zgodnie ze słowami Chrystusa: „Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich, mnieście uczynili" (Mt 25,40). Temu celowi służy francuski zwyczaj zbierania siana dobrych uczynków. W pierwszą niedzielę Adwentu każde dziecko otrzymuje od rodziców pusty żłóbek. Odtąd każdego dnia, wieczorem przy modlitwie, dziecko robi rachunek sumienia i za każdy dobry uczynek wkłada jedną słomkę siana do żłóbka. Jest to dar dziecka dla Bożego Dzieciątka na pamiątkę Jego urodzin.

Widok żłóbka z sianem dobrych uczynków napełnia dziecko tęsknotą za Zbawicielem przy pójściu na spoczynek, jak i przy przebudzeniu się rankiem. W dzień Bożego Narodzenia każde dziecko budząc się ze snu znajduje w swoim żłóbku figurkę Dzieciątka Jezus.

UDZIAŁ W RORATACH

W Polsce od wielu wieków we wszystkich Kościołach odprawia się codziennie lub w niektóre dni tygodnia jedną Mszę św. wotywną o NMP tzw. roratnią, z wyjątkiem niedziel i uroczystości. Od 17 do 24 grudnia, zachowując tradycyjny charakter tej Mszy św., a więc kolor biały, śpiewając hymn „Chwała na wysokości Bogu" bez „Wierzę", używa się formularzy przewidzianych na te dni w „Mszale", ponieważ mają one charakter wyraźnie maryjny.

Zwyczajowo Msza św. roratnia rozpoczyna się o brzasku dnia. Na ołtarzu oprócz świec mszalnych pali się świecę roratnią, przewyższającą pozostałe świece i przewiązaną białą wstążką. Dawniej paliło się sześć świec, a roratnia była siódmą, i wyobrażały one siedem stanów przygotowujących się na spotkanie Chrystusa.

Wiele osób bierze udział codziennie we Mszy św. roratniej. Każda rodzina winna zatroszczyć się o to, by przynajmniej raz w tygodniu wziąć udział w roratach. Dzieci bardzo lubią w tym czasie wstawać wcześnie rano i bardzo chętnie śpieszą na roraty.

W bardzo wielu parafiach zachował się zwyczaj, że wierni gromadnie idą na roraty ze światłami (lampionami). W wielu parafiach ten piękny i wymowny zwyczaj jest świeżo wprowadzony.

Msza święta roratnia wzięła swoją nazwę od pierwszych słów antyfony na wejście: „Rorate coeli, desuper et nubes pluant justum". Jest to modlitwa proroka Izajasza, błagająca Boga o rychłe przyjście Zbawiciela.

Słowa tej modlitwy niech nam towarzyszą i staną się adwentowym błaganiem tak w czasie drogi do kościoła jak też i w czasie celebrowanej radosnej Eucharystii roratniej.

WĘDRUJĄCA FIGURA MATKI BOŻEJ

Zwyczaj ten praktykowany jest w wielu polskich parafiach. Znany jest także w Niemczech pod nazwą „Frauentragen". Polega na przyjmowaniu figury Matki Bożej z kościoła po roratach do tej rodziny, której dziecko wyciągnęło szczęśliwy los. Najczęściej rodzina ta wraz z dziećmi przyjmuje figurę Matki Bożej na jeden dzień. Przyjmując posąg Matki Bożej celebrują wszyscy rodzinną liturgię, śpiewając pieśni adwentowe i maryjne, czytając i rozważając Pismo Święte oraz odmawiając różaniec i inne modlitwy.

Ta forma adwentowego przeżycia daje bardzo dużo możliwości wprowadzenia do rodziny ducha modlitwy i adwentowego nastroju. Rodzina w znaku figury zaprasza Maryję do swego domu. W ten sposób ponawia się scena sprzed 2000 lat, kiedy to Maryja udała się do domu Elżbiety i Zachariasza by przed przyjściem na świat św. Jana Chrzciciela usłużyć swojej krewnej Elżbiecie.

LISTY DO DZIECIĄTKA JEZUS

Pisanie listów do Dzieciątka Jezus przez dzieci jest zwyczajem katolickim. Dzieci w Adwencie piszą same lub dyktują rodzicom, a małe dzieci, które jeszcze nie umieją pisać, mogą list narysować. W listach tych dzieci wyrażają swoje prośby i życzenia odnośnie prezentów gwiazdkowych. Mogą one zawierać różne ich intencje modlitewne i obietnice szczerych wysiłków, aby podobać się Bogu w okresie przygotowania świąt Narodzenia Pańskiego.

Dzieci idąc spać po wieczornej modlitwie kładą listy na parapecie okna, skąd według ich przekonania aniołowie zabierają w nocy i zanoszą do Dzieciątka Jezus. Ten czarujący zwyczaj jest niedawny. Pomaga rodzicom i katechetom umocnić w duszach dzieci wagę szczerego przygotowania się na święta Bożego Narodzenia. Pomaga również rodzicom poznać życzenia dzieci, które mogą zrealizować na Boże Narodzenie.

Dzieci pisząc intencje i prośby, uczą się równocześnie formułować własnymi słowami modlitwy błagalne, które są ich dobrym przygotowaniem do czynnego udziału w liturgii Kościoła.

UDRAMATYZOWANY ADWENT

Zwyczaj ten sięga korzeniami średniowiecznych misteriów, poprzez które starano się przybliżyć wiernym treści biblijne. Misteria oparte na Biblii pomagały ludziom przeżywać niemalże całą historię zbawienia. „Udramatyzowany Adwent" polega na odczytywaniu w gronie rodziny wybranych fragmentów Biblii, po czym dzieci dzielą się odpowiednimi rolami i odtwarzają dane opowiadanie biblijne w formie scenicznej. Należy pamiętać o tym, że dziecko poprzez zabawę poznaje świat, a także lubi grać role postaci przez siebie ulubionych, z którymi często się utożsamia. Dopomaga w tym również bardzo rozbudzona wyobraźnia dziecka.

W Adwencie dzieci zazwyczaj odtwarzają takie wydarzenia biblijne, jak: grzech Adama i Ewy, wypędzenie z raju, potop, wieżę Babel, powołanie Abrahama, św. Jan Chrzciciel nad Jordanem, zwiastowanie Zachariaszowi w świątyni, zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie, nawiedzenie św. Elżbiety i wędrówka Maryi i Józefa do Betlejem.

W modlitwie wieczornej rodzice winni zawsze nawiązać do treści, które dzieci przeżywały, przedstawiając dane wydarzenia biblijne.

OZDOBY CHOINKOWE

Stanowią one jeden z ważnych elementów religijnego przeżywania uroczystości Bożego Narodzenia, a przygotowywanie ich stanowi element składowy obrzędowości rodzinnej w Adwencie. Zofia Kossak, pisząc o zwyczaju ustawiania choinki na Boże Narodzenie, pisze również o ozdobach, jakimi dekorowano „staropolską jodełkę". Niegdyś w polskich chatach, w czasie godów zawieszano w pułapie świetlicy ścięty czubek jodły lub świerku, ustrojony tradycyjnie w wydmuszki jaj, piernikowe figurki, jabłka znamionujące zdrowie i „światy" z opłatków.

Według autorki typ choinki zwany jodełką „widywał jeszcze Oskar Kolberg i ją opisał". Oto jego słowa: „Niektórzy, osobliwie po dworach i miastach, ubierają sad, wieszając u sufitu wierzchołki osiny zdobne w jabłka, orzechy, gruszki, pierniki, już to dla czeladzi (w piekarni), już to dla dzieci (w komorze). Wisi to u powały i dopiero w dzień św. Szczepana przysmaki te obrywają".

W dawnej Polsce ozdoby choinkowe stanowiły głównie wyroby ręczne rodziców i dzieci. Wykazywała w tym często cała rodzina uzdolnienia artystyczne i je doskonaliła. Choinka ma charakter chrześcijański i dlatego ozdoby na niej winny jej sakralność jeszcze bardziej podkreślać. Mogą to być symbole chrześcijańskie lub też postacie biblijne. Po wieczornicy adwentowej dzieci mogą wykonać postacie Adama i Ewy, których grzech pierworodny odkupił Chrystus na drzewie krzyża. Do tej myśli nawiązuje modlitwa błogosławieństwa choinki.